خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در صد و بیست و نهمین شماره از این روایت رسانه‌ای به بهانه روز هشتم شهریور ماه که در تقویم رسمی کشور به عنوان روز مبارزه با تروریسم نامگذاری شده است، به سراغ موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «بادیگارد» به آهنگسازی کارن همایون فر رفته‌ایم. موسیقی که همچون اغلب آثار این آهنگساز شهیر سینمای ایران توانسته به عنوان یک بسته موسیقایی تأثیرگذار در جهت داستان و محتوای اثر گام‌های مهمی بردارد و فضای احساسی و حماسی را فراهم سازد که مخاطبان نتوانند آن را از حال و هوای موجود در فیلم خارج کنند. مسیری ارزشمند که طبیعتاً از نگاه کارشناسان و منتقدان حوزه موسیقی می‌تواند دربرگیرنده نقطه نظرهایی هم باشد ولی هرچه هست مشتمل بر وجوهی است که توانست خود را به عنوان یکی از جلوه‌های مهم این فیلم سینمایی معرفی کند.
فیلم سینمایی «بادیگارد» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا محصول سال ۱۳۹۴ سینمای ایران است که همچون دیگر فیلم‌های حاتمی کیا با حال و هوایی متفاوت از آنچه در حوزه انقلاب، دفاع مقدس و مقاومت می‌شناسیم پیش روی مخاطبان قرار گرفت. سینمایی که توانست در جریان برگزاری سی و چهارمین دوره از برگزاری جشنواره بین المللی فیلم فجر نامزد ۶ بخش و برنده ۲ سیمرغ بلورین در بخش‌های «بهترین بازیگری نقش اول مرد» و «بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و جلوه‌های بصری» شود.
براساس آنچه از تاریخچه ساخت این فیلم در فضای مجازی منتشر شده است، ایده ساخت این فیلم سینمایی به اواخر دهه هشتاد بازمی گردد. مسیری که به هردلیلی انجام نگرفت تا اینکه فیلمبرداری آن تابستان سال ۱۳۹۳ آغاز و در مهر سال ۱۳۹۴ به پایان رسید و سرانجام اولین بار در جشنواره فیلم فجر پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
موضوع این فیلم هم به بخشی از زندگی یک محافظ به نام حیدر می‌پردازد که وظیفه حفاظت از مسئولان بلندپایه کشورمان را به عهده دارد. شخصیتی فداکار، خانواده دوست و آرمان گرا که در شغل خود با مسائل و مشکلاتی رو به رو می‌شود که وی را در معرض داستان‌ها و قصه‌های متفاوت و جذابی قرار می‌دهد که تا به آن سال در کمتر فیلم سینمایی از این جنس یافت می‌شد.
پرویز پرستویی، مریلا زارعی، بابک حمیدیان، شیلا خداداد، امیر آقایی، فرهاد قائمیان، محمود عزیزی، محمد حاتمی، پدرام شریفی، پریوش نظریه، احسان امانی، دیبا زاهدی، کیمیا حسینی، وحید رونقی، افسانه ناصری و امین گلستانه هم بازیگران این فیلم سینمایی بودند که تهیه کنندگی آن به عهده احسان محمد حسنی بود.
اما یکی مؤلفه‌های مهم و البته دارای اهمیت فیلم‌های حاتمی کیا از همان ابتدای فعالیت در عرصه سینمای ایران موضوع موسیقی در فیلم‌هایش است. علاقه‌مندان سینمای این کارگردان خوب می‌دانند که موسیقی و تیتراژ یکی از مهم‌ترین ابزاری است که او فارغ از محتوای متفاوتی که از سینمای جنگ و مقاومت به مخاطبان ارائه می‌دهد، به شدت روی اجرای درست و متوازن آن و ارتباطی که با مفهوم فیلم برقرار می‌کند، تاکید داشته و دارد. مسیری که همکاری با آهنگسازانی چون مجید انتظامی و نسل بعدی آهنگسازان سینمای ایران از جمله کارن همایون فر نشان از دغدغه مندی او برای اجرای درست از موسیقی است که می‌بایست در خدمت مفهوم فیلم باشد.
شرایطی که همواره مورد توجه مخاطب نیز قرار گرفته و بیننده سینمای حاتمی کیا را مجاب کرده که اگر حتی با محتوای برخی از فیلم‌هایش از زاویه منتقدانه نگاه کند، اما نمی‌تواند از آنچه موسیقی و ملودی سینمای او به بیننده ارائه می‌دهد به راحتی عبور کند. جریانی که هم در موسیقی متن و هم در موسیقی تیتراژهای اغلب فیلم‌های حاتمی کیا به واسطه حضور آهنگسازان خلاق و قدرتمند سینمای ایران بارها و بارها شنیده شده و حتی در شماره‌های قبلی این سلسله گزارش‌ها نیز به آن اشاراتی شده است.
فرآیندی که قطعاً کارن همایون فر به ویژه در این چند سال اخیری که از فعالیت حاتمی کیا در سینمای ایران می‌گذرد، نقش مؤثری در آن ایفا کرده و فضایی را به وجود آورده که به واسطه تسلط کم نظیر این آهنگساز در جریان ساخت موسیقی یک اثر سینمایی، مخاطب شاهد خروجی مؤثر و مسالمت آمیزی از همکاری مشترک یک کارگردان حرفهای و یک آهنگساز حرفهای به معنای واقعی کلمه باشد. چارچوبی هدفمند که دیگر به شناسه مهمی از فیلم‌های حاتمی کیا تبدیل شده و مخاطب نمی‌تواند این سینما را بدون ملودی‌های همایون فر بپذیرد.
مسیری که گرچه دربرگیرنده فراز و نشیب‌هایی هم هست اما در صورت رعایت همه مؤلفه‌های همکاری می‌تواند مشتمل بر ویژگی‌های مثبتی باشد که نهایت آن خروجی مناسبی هم خواهد بود؛ خروجی که یکی از نمونه‌های آن در موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «بادیگارد» ارائه شد و حتی شرایطی ایجاد کرد که او تندیس زرین بهترین موسیقی متن را از هجدهمین جشن خانه سینما دریافت کند.
موسیقی این فیلم هم آن قدر به مذاق مخاطب خوش آمده بود که دست اندرکارانش بعدها تصمیم گرفتند تا نسخه صوتی این پروژه موسیقایی را نیز در اختیار مخاطبان قرار دهند که با استقبال مخاطبان مواجه شد؛ قطعاتی که به دلیل ساختار فنی و محتوایی شأن از پس فیلم، در تیتراژها و نماهنگ‌های فراوانی هم مورد استفاده قرار گرفت و توانست به واسطه همین توجهات، ماندگاری خود را تثبیت کند.
توضیح دیگر اینکه در آهنگسازی موسیقی متن فیلم «بادیگارد» احسان بیرقدار یکی از آهنگسازان صاحب ذوق و جوان کشورمان در آن به عنوان دستیار حضور داشت. این در حالی است که علی جعفری پویان، همایون رحیمیان، نیما زاهدی، میثم مروستی، میلاد عالمی، امین غفاری، کریم قربانی، مهرداد عالمی، حسن فراهانی، آرین قیطاسی، علی پژوهشگر، احسان بیرقدار و کارن همایونفر از نوازندگان این اثر بودند.
همایونفر چندی پیش بود که درباره موسیقی فیلم «بادیگارد» در صفحه شخصی خود نوشته بود: «شک نکنید (موسیقی «بادیگارد») زیباترین موسیقی که در سینما ساخته‌ام و لحظه به لحظه، نت به نت آن را با عشق و هیجان می‌نویسم. حاتمی کیا با یک پرویز پرستویی تکرارنشدنی با بازگشت به اوجی غریب از مریلا زارعی درخشان و امیر آقایی حیرت‌انگیز و بابک حمیدیان متفاوت و فیلمبرداری باشکوه محمود کلاری دوست قدیمی و گروهی بی نظیر امسال قلب‌هایتان را تسخیر خواهد کرد. از شما چه پنهان با عشق می‌نویسم و ترس. می‌ترسم یک نت یک ساز، یک رنگ آمیزی، یک احساس، یک ملودی، یک ترکیب بندی، یک لحظه، یک فریم از بقیه که در اوج هستند کم بیاورم. «بادیگارد» حاتمی کیا را اصلاً اصلاً اصلاً به هیچ قیمتی از دست ندهید و دعا کنید من هم وصل بشوم به کائنات. خداوند از این فرشته‌های موسیقی جادویی را یک تیر و کمان جادویی بدهد و تیری شلیک کنند به ما شاید موسیقی هم مثل این دل‌نوشته تصویری نسل من جادویی شود.»
این آهنگساز شاخص سینمای ایران در یکی دیگر از گفت‌وگوهای رسانه‌ای‌اش درباره همکاری خود با ابراهیم حاتمی‌کیا در فیلم سینمایی «بادیگارد» گفته بود: من، حاتمی‌کیا و تدوینگر اولین کسانی بودیم که فیلم را کامل دیدیم و از همان لحظه تبادل افکار و ایده‌هایمان به طرز واقعی و صحیح صورت گرفت. نگارش موسیقی «بادیگارد» چهار ماه طول کشید و ضبط آن به شکل‌های مختلف و در استودیوهای گوناگون به طور دائم با تغییر و تحول همراه بود؛ اما این باعث نشد اختلاف نظری بین ما به وجود بیاید. در نهایت با همفکری، مشورت و تلاش دسته‌جمعی به جایی رسیدیم که مورد قبول حاتمی‌کیا قرار گرفت. درست است که من موسیقی «بادیگارد» را نوشتم اما در واقع ترجمان روح خود اثر در آن وجود دارد.
وی درباره جایگاه موسیقی فیلم «بادیگارد» در کارنامه هنری‌اش عنوان کرده بود: آدم باید در مورد کارنامه خودش نظر بدهد اما «بادیگارد» کاری بود که عاشقانه دوستش داشتم. فراموش نکنیم این گونه فیلم‌ها مربوط به نسل ما است، به شخصه دلم برای آدم‌هایی مانند «حیدر» تنگ شده بود. به این جهت موسیقی آن را با عشق نوشتم و فکر می‌کنم در کارم جاری شده است.
این آهنگساز در یکی دیگر از مصاحبه‌هایش هم اظهار کرده بود: فیلم «بادیگارد» یک اثر معمولی نیست؛ بلکه درامی است که وجوهات مختلفی دارد و شخصیت اول آن یک قهرمان معمولی نیست بلکه قهرمانی ویژه و خاص است که به نوعی عاشق است. از طرفی اتمسفر فیلم فضای پرتنش و ملتهب سیاسی است. البته برای ساخت موسیقی متن چنین اثری باید به همه عناصر موجود توجه کرد، زیرا در چنین آثاری موسیقی نقش بسیار عمده‌ای در دراماتیک‌تر کردن اثر دارد و باید گام به گام و جز به جز با فیلم همراه باشد. من دلم می‌خواست موسیقی طوری در ساختار اثر تنیده شود که قابل حذف نباشد و این اتفاق افتاد، طوری که اگر توجه کنید در چهل دقیقه آخر فیلم موسیقی به صورت لاینقطع با اثر همراه است گویی حرفهای ناگفته حیدر قهرمان فیلم را به گوش مخاطب می‌رساند.
ابراهیم حاتمی کیا درباره تجربه موسیقی این فیلم سینمایی نیز در جایی نوشته بود: «تجربه موسیقی «بادیگارد» با هفده فیلم قبلی‌ام متفاوت شد. چون کارن همایونفر در «بادیگارد» چنان جوشید که خود تجلی مضمون اصلی فیلم، یعنی محافظ «بادیگارد» شد. در چنین موقعیتی، کارگردان «بادیگارد» جز فخر به حضور چنین هنرمندی چه باید بگوید.»
به هرترتیب آنچه از موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «بادیگارد» به گوش مخاطبان رسیده، محصولی محترم و شنیدنی در جریان تولید آثار موسیقایی مرتبط با سینمای ایران است که به واسطه نام کارن همایون فر و ابراهیم حاتمی تبدیل به یکی ماندگارترین و شاخص ترین آثار این حوزه شد و توانست در یادها و خاطره باقی بماند.
نظر شما